Sinds Watwaswaar per 1 januari dit jaar opgeheven is, staat er een hoop online op de website van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Voor deze serie duik ik in het kadaster over de periode 1811-1832. Welke grond bezaten mijn voorouders? Waar op die grond woonden zij misschien? Aan de hand van de topografische atlas 1836-1843 probeer ik ook uit te leggen wat de “aardrijkskundige context” was van deze grond. Vandaag deel 6 van deze serie: Bergen op Zoom sectie D: de Klavervelden, de huidige wijken Gageldonk-west en Gageldonk-oost en landgoed Lievensberg. Klik hier voor de voorgaande delen en de overzichtskaart. 

Ik begin met de grond van ene Bastiaan Schuurbiers, een grondeigenaar die ik volgens mij ook al bij ‘t doorlezen van de sectie Hoge en Lage Meeren gezien heb. En dat zou kunnen, want ik vond ‘m terug in sectie D, helemaal in het noordwesten aan de Wouwsestraatweg bij de Bloemkool. De belangrijkste vraag voor mij is hier of het gaat om Sebastianus (Bastiaan) Scheurbiers (*Bergen op Zoom, 28/12-1751, ✞ aldaar, 1/6-1810, kwartierstaatnummer 348). Ik kan die vraag eigenlijk al gelijk zelf beantwoorden: waarschijnlijk niet. Bastiaan was in 1810 reeds overleden terwijl ‘t register in 1811 begint, en nergens staat ‘de weduwe van’ of ‘de erven van’ vermeld. De voornaam Bastiaan vond ik al in 1618 in de familie Schuurbiers en dus zullen er nogal wat leden die naam gehad hebben. Het gaat hier misschien om Sebastianus Schuurbiers, gehuwd met Maria Hertogs (✞ Bergen op Zoom, 3/6-1831) of om Sebastianus Schuurbiers, gehuwd met Cornelia Lammers (✞ Bergen op Zoom, 23/11-1836). Als ‘t huis waar zij in woonden nummer drie had in 1815 (kans is vrij groot), dan gaat het hier om ‘t laatste echtpaar.

Bastiaan Schuurbiers, uit Bergen op Zoom

de Schuurbroeken

• D14: bouwland
• D16: bouwland

‘t Hol

• D65: huis, schuur en erf
• D67: moestuin

Deze lapjes grond lagen in de ‘Schuurbroeken’, aan de zuidwestkant van de huidige Kastanjelaan. De straat onderaan is de Balsebaan, links van deze sectie werd een aantal jaren later de spoorlijn naar Goes aangelegd.

Ook deze kaart lijkt (ongeveer) naar ‘t noorden gezien te zijn. Restaurant de Bloemkool (zie de hoeve rechts) bestaat nog altijd. Het toponiem wat aan het stukje land gegeven werd was ”t Hol’; de Vijverberg bestond nog niet.

De hele sectie D was vernoemd naar de Klavervelden, maar de ‘echte’ Klavervelden was/is maar vrij klein, de omgeving van de huidige Jeugdherberg aan ‘t einde van de Balsedreef. Ergens in dat stukje woonde Maria Catharina Melsen (*Woensdrecht-Zuidgeest, West-Brabant, 27/9-1755, ✞ Bergen op Zoom-buitenpoorterij, 31/7-1829, kwartierstaatnummer 505) of althans haar eerste man Walterus (Wouter) Hopmans (*Bergen op Zoom-buitenpoorterij, 30/3-1746, ✞ Heerle, West-Brabant, 13/12-1796, kwartierstaatnummer 504). In ‘t eerste Bergse bevolkingsregister uit 1815 staan de huis- of grondeigenaren vermeld, maar de secties/wijken en nummering uit dat register komen niet overeen met die van het kadaster. Toevallig wist ik van Wouter wel dat hij in ieder geval vóór 1796 dus in de Klavervelden woonde, en in 1815 komt Maria Catharina Melsen, inmiddels hertrouwd met Michaël (Machiel) Verdult (*Oud-Borgvliet, West-Brabant, ✞ gemeente Bergen op Zoom, 23/7-1828).

Even terzijde: het lijkt wel alsof als leeftijd van Magiel Verdult ’17 jaar’ vermeld is, maar dat kan niet kloppen: hij trouwde met Maria in 1798. Het gezin bestond uit hem, Maria Catharina Melsen, haar zonen Pieter en Mattijs Hopmans en kinderen Adriaan Withagen, Anna Giels en Anna van der Plas. Belangrijkste informatie is de huiseigenaar: “erre van der Schriek”, en dat is het laatste puzzelstukje om de ligging van hun huis ongeveer te kunnen bepalen. Ene J.J.J.H. van der Schriek uit Antwerpen bezat nogal wat grond in sectie D (en andere secties overigens). Deze Van der Schriek kwam ik niet tegen in de archieven van Bergen op Zoom én niet in die van het Rijksarchief België. Wie ‘t was is dus een beetje een raadsel. Let op! Hieronder heb ik enkel de gebouwen die hij in sectie D bezat en zijn grond in het toponiem Klavervelden vermeld.

J.J.J.H. van der Schriek, uit Antwerpen

Lievenshove

• D132: huis, schuur en erf

Klavervelden

• D202: bouwland
• D203: hakhout

Boven: het enige huis dat Van der Schriek in deze sectie bezat, onder de grond van Van der Schriek in ‘t toponiem Klavervelden. Dat huis was boerderij de Laagsche Hoef, waar tegenwoordig de Rooseveltlaan ligt tussen de kruising met de Marconilaan en de rotonde met de Meidoornlaan (bij sporthal Gageldonk). De twee lapjes grond die wél in ‘Klavervelden’ lagen, waren onbebouwd. Het blijft dus nog even een raadsel waar de weduwe Hopmans precies woonde.

De zoon van ‘t echtpaar Hopmans-Melsen, Johannes (Jean) Hopmans (*Bergen op Zoom-buitenpoorterij, 24/10-1789, ✞ Bergen op Zoom, 6/9-1862, kwartierstaatnummer 252) en zijn echtgenote Maria Raaijmakers (*Bergen op Zoom-buitenpoorterij, 22/10-1790, ✞ Bergen op Zoom, 16/2-1847, kwartierstaatnummer 253) woonden ook in de buitenpoorterij, op nummer 30, vanaf in ieder geval 1815 tot 1824, het jaar waarin ze gingen wonen in huis ‘de Croon’ op de hoek van de Korenmarktstraat en de Wouwsestraat in de Bergse binnenstad. Vermeld werd dat zij in 1815 al negen maanden in dat huis woonden en dat het pand eigendom was van ene mevrouw de Beere. Deze eigenaresse komt in sectie D veel voor. Sterker nog, ze bezat zowat het halve Bergse bos, waaronder de Zeezuiper en het land eromheen. In ‘t kadaster werd ze vermeld als ‘weduwe Cypriaan de Bere’, en dat sluit aan op een overlijdensakte die in ‘t archief te vinden is.

“Du quatorzième jour du mois de Mars l’an dix-huit cent quatorze à dix heures du matin. Acte de décède de Cyprien De Bère, Capitaine en service britannique, Epoux de Jeanne Elisabeth Van Hoek, décédé le Jour d’hui à une heure du matin, natif de Steenbergen âgé de cinquante deux ans, domicilié à Berg-op-Zoom, Département des Deux-Nèthes, y demeurant Section huit numero cent Cinq, fils de Daniel et de Dame Van Eck, conjoints Décédé. Sur la déclaration de Jean Alder, agé de Vingt Sept ans, particulier, demeurant Section deux numéro dix sept et de Adrien Verdult, agé de quarante un ans, particulier, demeurant, section huit numéro cent quatre comme dessus, qui ont Signé avec nous. Constaté par moi Jean Drabbe, adjoint maire délégué Officier de l’etat-civil, soussigné, duquel acte il a été donné lecture.”

Cyprien De Bère dus, afkomstig uit Steenbergen, kapitein in een Britse legerafdeling (en dan waarschijnlijk een Franse legerafdeling die zich op Groot-Brittanië richtte), echtgenoot van Jeanne Elisabeth Van Hoek (de weduwe), overleden op 14 maart 1814 te Bergen op Zoom, woonachtig aldaar in wijk 8 nummer 5, zoon van Daniel De Bère en Dame Van Eck. Zijn doopakte vond ik ook, niet te Steenbergen maar te Halsteren (ik dreig een beetje af te dwalen).

“Den 8 november was gebooren op saturdag den 7 novem namiddagh: zen soontije gedoopt waar van de vader De Heer Daniel de Bere kapitein in dienst van deesen staet De moeder vrouwen adriana maria de Bere gebooren van Eck van Teijsterband meeter was mevrouw Rachel Marta adeleijda d abbadie en is genaemt Cijprianus”

Deze Cypriaan de Bere kwam dus uit een welgestelde militaire familie. Mogelijk bezat hij de grond als jachtgebied of om neveninkomsten te verdienen uit verhuur. Ik zet de panden die zijn weduwe Jeanne Elisabeth Van Hoek bezat in dit gebied op een rijtje:

weduwe Cypriaan de Bere

Jagershoek

• D332: schuur

de Heinoord

• D340: huis en erf
• D346: huis en erf
• D348: schuur en erf

De kans is groot dat Jan Hopmans met zijn familie op D340 of D346 woonde. Wat blijkt: beiden huizen lagen op een soort van landgoed bij Zoomvliet, helemaal aan de oostkant van het bos tegen de Zoom en de gemeente Wouw aan.