Sinds Watwaswaar per 1 januari dit jaar opgeheven is, staat er een hoop online op de website van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Voor deze serie duik ik in het kadaster over de periode 1811-1832. Welke grond bezaten mijn voorouders? Waar op die grond woonden zij misschien? Aan de hand van de topografische atlas 1836-1843 probeer ik ook uit te leggen wat de “aardrijkskundige context” was van deze grond. Vandaag deel 10 van deze serie: Woensdrecht secties B, C en D en Huijbergen sectie A t/m C: Hoogerheide en Huijbergen. Klik hier voor de voorgaande delen en de overzichtskaart.
Volgorde:
- Adriaan van den Eijnden, ‘Hoogerheidensche Laag’
- Christiaan de Vos, Hoogerheide-dorp
- Salomon Nathan Frank, Hoogerheide-dorp
- de boerderij De Vos, Hoogerheide
Adrianus (Adriaan) van den Eijnden (*Middelbeers, Oost-Brabant, 13/3-1755, ✞ Ossendrecht, West-Brabant, 30/10-1822) komt voor in veel stambomen in de Zuidwesthoek. In mijn bestand heeft hij nummer V136. Adriaan was smid van beroep en werd vermeld als afkomstig van Woensdrecht. Eén bezit kwam ik tegen: een weiland genaamd D11 in het ‘Hoogerheidensche Laag’. Dit perceel lag dicht bij een plas óp de Brabantse Wal, in de buurt van ‘t Marktje bij Woensdrecht-dorp.
Adriaan van den Eijnden, smid uit Woensdrecht
’het Hoogerheidensche Laag’
- D11: weiland
Afbeelding: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
Originele afbeelding: Google.
Het meertje waar Adriaan zijn weiland aan had is mogelijk hetzelfde als op deze foto uit een ansichtenboek. Het bijschrift luidt: “gaan we de Nieuweweg verder af dan komt men achter het monument om op de doodlopende straat Het Marktje. Op het einde van deze weg lag tegenover nummer 57 tot 1945 het mooie diepe ven “De Weel”. Dit ven is in dat jaar gedempt met het puin van door oorlogsgeweld verwoeste woningen. Rond “de Weel” speelt de legende van “de Snoek met het Gareeltje”. Deze naam leeft voort in de carnavalsvereniging “De Snoeken”. (Afbeelding: Hoogerheide en Woensdrecht in oude ansichten, H. Jacobs, L.W. Lijmbach, Europese Bibliotheek Zaltbommel)
Gaan we door met Christiaan de Vos (*Woensdrecht, West-Brabant, 1782, ✞ Woensdrecht of Hoogerheide, West-Brabant, 17/11-1838), broer van Jacobus de Vos uit mijn artikel over Putte. Ik probeer al een tijdje de familie de Vos te plaatsen in de Zuidwesthoek; deze Christiaan woonde aan de weg naar Ossendrecht. Bij de geboorte van zijn zoon Corneille in 1813 worden hij en zijn vrouw Veronica Rommers vermeld als woonachtig te Hoogerheide, dus dit zou goed kunnen kloppen.
Christiaan de Vos, kleermaker uit Hoogerheide
Hoogerheiden
- D213: tuin
- D214: huis en erf
Afbeelding: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
Net iets daarboven lagen percelen D209 en D210. De eigenaar van deze grond viel me op, omdat ik de familie eerder tegenkwam in het boek ‘Hoogerheide en Woensdrecht, toen en nu’, van dhr. Moors. Het gaat hier om een familie van veehandelaren, die zover ik weet de enige joden waren in de 19e-eeuwse Zuidwesthoek (let op! ik ben hier wel wat afgedwaald van het kadaster merkte ik achteraf).
Salomon Nathan Frank, uit Hoogerheide
Hoogerheiden
- D209: tuin
- D210: huis en erf
Wat ik vooral zag toen ik eerder werkte met joodse stambomen was dat zij vooral eind 18e eeuw vanuit het huidige Duitsland naar de Nederlanden kwamen, of ze nu naar Amsterdam, Eindhoven of Hoogerheide terecht gingen. Dat is voor deze familie in ieder geval wel zo. Beginnen we met Lazarus Levi (aangenomen naam Van Broek), geboren rond 1730 in Wallhausen bij Kreuznach (Rijnland-Palts, Duitsland) en zijn vrouw Elisabeth Salomon. Zij kregen een aantal kinderen die in de hele regio terug te vinden zijn (bron: hoofdzakelijk de stamboom Goudsmit).
- Isaac Lazarus van Broek (*Wallhausen, Duitsland, 1755, ✞ Breda, West-Brabant, 10/12-1823), kwam terecht in Zundert.
- Sara Lazarus van Broek (*Wallhausen, Duitsland, 1756, ✞ Woensdrecht, West-Brabant, 4/10-1840), kwam terecht in Woensdrecht of Hoogerheide, zie verder in onderstaande alinea.
- Schoontje Lazarus van Broek (*Wallhausen, Duitsland, 1761, ✞ Zandvliet, Antwerpen, België, 8/10-1835). Zij trouwde met de Zandvlietse slager Gerrit Jacobs en overleed te Zandvliet in 1835.
- Levi Lazarus van Broek (*Wallhausen, Duitsland, 1762, ✞ Scherpenisse, Tholen, Zeeland, 25/4-1831), kwam terecht in Scherpenisse en was daar koopman en ‘vleeschhouwer’.
- Salomon Lazarus van Broek (*Wallhausen, Duitsland, 1764, ✞ Bergen op Zoom, 6/2-1853), huwde een joodse vrouw uit Bladel en kwam terecht in Bergen op Zoom. Hij was koopman, en grondeigenaar, want ik ben hem als zodanig tegengekomen in dit deel van ‘t kadaster te Woensdrecht en meermaals te Halsteren.
Zoals gezegd gaan we verder met Sara Lazarus van Broek. Zij trouwde met Nathan Salomon Frank (*’Frankenland’, ergens in Duitsland, rond 1759, ✞ Woensdrecht, West-Brabant, 10/8-1847). Van beiden is dus te Woensdrecht een overlijdensakte te vinden. Nathan was rentenier bij zijn overlijden, en het ‘Frankenland’ als plaats van geboorte is ook uit die akte afkomstig. Sara was rentenierster bij haar overlijden, en bij haar overlijden werd niet Wallhausen maar Wiesbaden als plaats van geboorte opgegeven, wat niet heel vreemd is, aangezien ‘t veel grotere Wiesbaden op een kleine vijftig kilometer van Wallhausen ligt.
De overlijdensakte van Nathan Salomon Frank, 1840. De aangifte werd gedaan door zijn twee zoons. (Afbeelding: RHC ‘t Markiezenhof)
Er zijn twee zoons bekend van het echtpaar, waaruit ook blijkt dat ze een tijdje te Stabroek gewoond hebben. Zoon Salomon Nathan Frank werd op 2 december 1796 aldaar geboren. Hij trouwde op 23 juli 1818 te Bergen op Zoom met zijn nicht Elisabeth of Isabella Salomon van Broek, dochter van oom Salomon Lazarus van Broek uit ‘t rijtje hierboven. Salomon Nathan Frank was koopman en winkelier en overleed op 9 februari 1879 te Woensdrecht. Hij is degene die in het kadaster vermeld wordt, óf misschien zijn vader, maar dan werd diens naam verkeerd geschreven/omgedraaid.
De andere zoon, niet vermeld in de stamboom Goudsmit, was Levi Salemon Frank, geboren in de gemeente Woensdrecht rond 1820 (geen geboorteakte gevonden), aldaar overleden op 6 april 1885. Hij was veehandelaar en bleef hoogstwaarschijnlijk ongehuwd. En hij is degene die voorkomt in het boek van Marcel Moors.
Afbeelding: ‘Hoogerheide en Woensdrecht, toen en nu’, M. Moors, uitgeverij Van Geyt Productions.
De het bijschrift bij deze foto luidt: “Het woonhuis van slager Jac. Theuns en zijn vrouw Verhaert stond aan de Ossendrechtseweg vanaf de Putseweg het derde huis links. Daarvoor woonde hier de Joodse veehandelaar Levi Salomon Franck. Slager Theuns had 12 kinderen en was acht jaar slager geweest in Antwerpen. Na Theuns kwam de limonadefabrikant Leon Snepvangers hier wonen.” En wat blijkt, als we naar het kadaster kijken? Het ‘derde huis links aan de Ossendrechtseweg vanaf de Putsweg’, op de foto hierboven afgebeeld, ís perceel D209. Oftewel, voor dat Levi Salomon Frank erin woonde was het pand eigendom van zijn broer, óf van zijn vader.
Als laatste even naar de boerderij van mijn betovergrootouders Fons de Dooij en Cornelia de Vos (zie kwartierstaatnummers 26 en 27). Deze lag aan de Huijbergsebaan te Hoogerheide, en ik probeer te achterhalen hoe oud dit huisje was en hoe lang ze in bezit van de familie de Vos was. Twee percelen aan de Huijbergsebaan zouden de locatie van dit huisje kunnen zijn: D254 en D261. Beide percelen worden in de lijst van eigenaren aangegeven als ‘s Rijks domein’. Van D261 werd gezegd dat het bouwland was, maar aan de straatkant is toch duidelijk bebouwing te zien. En waarom was er daar bouwland in eigendom van de overheid? Wordt ongetwijfeld vervolgd..
Originele afbeelding: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
